Waar ik maar kijk, zie ik velden met aardappels, uien, bieten en mais met bloemenzomen voor de insecten, graan dat gedorst wordt of net is, dijken met schapen, weilanden met sloten, riviertjes, groepjes bomen, kleine stukjes bos en boerderijen van ongekende omvang. Maar het meest in het oog springend zijn de vele kleine dorpen, ieder met hun vaak romaanse kerk en graanmolen.

Robuust en eenbeukig

Dat zie ik nog het beste als ik in het Westerkwartier op de geel-groen-rode op een vuurtoren lijkende kerktoren van Hornhuizen ben geklommen, die bovenop een wierde staat, een heuvel in het landschap ooit aangelegd om droge voeten te garanderen voor mens en dier. Vergelijkbaar met de Friese terp. Bovenop dit kerkje staat een verrekijker waarmee ik kilometers kan kijken en zowel de haven van Schiermonnikoog zie als de stad Groningen. Plus ontelbaar veel robuuste bakstenen eenbeukige romaanse kerkjes met aan de ene kant een ronde uitbouw – de apsis – en aan de andere kant een toren die slechts twee schuine zijden met dakpannen heeft en daarom van ver nog het meest lijkt op een vestingtoren.

Sobere eenvoud

In dit noordelijkste deel van de provincie, ook wel het Hogeland genoemd, fiets ik rond over smalle paadjes door weilanden, slingerend langs rivieren, over oude wallen en door uitgestorven dorpjes zonder stoplichten. Met een plattegrond met kerken erop in mijn tas. Die kerken stammen uit de laat 11e eeuw, ook al voeren de 12e en 13e eeuw de boventoon. Hier ooit neergezet in de tijd dat dit gebied gedomineerd werd door monniken, adel en handelsroutes. In eerste instantie vaak van tufsteen en later met baksteen verbouwd en vergroot. Ook in de eeuwen erna vinden allerlei wijzigingen plaats, zoals dat bij kerken nu eenmaal gebruikelijk is. Ondanks verschillende stijlen, is de sobere eenvoud gebleven. Zelden zoveel romaanse kerkjes zo dicht op elkaar gezien. Bijzonder idyllisch.

Zelf de sleutel halen

Ik weet niet of het komt omdat het nog zomer is en weekend, maar veel kerken zijn open. Mocht dat niet het geval zijn, naast iedere kerkdeur hangt een bordje met de adressen waar je de sleutel kunt halen. Dat zegt iets over de sfeer die hier heerst, die van vertrouwen en kleinschaligheid. Achtergronden en tochten vind je in een van de vele boeken in de webshop van de Stichting Oude Groninger Kerken. Behalve kriskras door het Westerkwartier fietste ik de 50 kilometer lange fietstocht Kerkenroute G7 die door het oostelijke gedeelte van het Hogeland voert. Officieel begint de route in Loppersum, maar je kunt overal beginnen. Een aanrader.