Workum is een van de Friese Elf Steden. Ook als er niet geschaatst wordt, is de stad een bezoek waard. De rijkdom door scheepsbouw, aardewerk en kaas en boter zie je nog steeds aan alles af. Met deze handige mini-reisgids heb je al mijn tips op zak voor een dagje of nachtje weg in Workum.

Workum en de rijkdom

Ontstaan aan de oevers van het watertje de Wymerts, vormt Workum – Warkum op z’n Fries – al sinds de vroege Middeleeuwen een schakel tussen de Zuiderzee en de Friese binnenmeren. Tegenwoordig is de Wymerts gedempt, maar de straten zijn er nog. Heel makkelijk: Noard (de wat eenvoudigere huizen maar nog steeds erg fraai) en Súd (het chiquere deel voor de kapiteins, dichter bij de haven) en in het midden ligt Merk (markt voor de niet-Friezen onder ons). Wat opvalt als je door het stadje loopt, zijn de vele – voormalige – kerken en mooie huizen. Van buiten, maar ook als je naar binnenkijkt, ziet het er stijlvol uit. Het doet vermoeden dat Workum mensen aantrekt met smaak en geld, en daarnaast zijn er duidelijk ook veel kunstenaars gezien alle ateliers. Mijn oog valt verder op alle winkels die verantwoorde spullen verkopen. Zie hier mijn tips voor Workum.

Doen op de Merk van Workum

1 Landmark van Workum zijn de stompe Toren van Workum en de naastgelegen St Gertrudiskerk. Die torenen hoog boven de velden uit. Al sinds het einde van de 15e eeuw. Ze liggen op de Merk. Een lief plein met een prachtige oude Waag met groot embleem van twee leeuwen, het wapen van Workum. Het plein is het startpunt voor een leuke stadswandeling door Workum.
2 In de St. Gertrudiskerk staan twaalf beschilderde doodsbaren. Die zijn zeldzaam. Negen waren van de verschillende gilden, waaronder de zeelieden, de boeren en de chirurgijns, wat je terugziet in de beschilderingen. Helaas is de kerk buiten het seizoen gesloten. Maar als je de kans krijgt, gaan. En leuk weetje: op de begraafplaats naast de kerk ligt een enorme doos als graf. Die is van Joseph Sinkel. Een van de twee broers en oprichters van de Winkel van Sinkel. In 1832 viel hij overboord in de Zuiderzee en zijn lichaam werd voor de kust bij Workum teruggevonden.

4 Tips voor bijzondere bedrijven

1 Er zijn heel wat oude ambachten die in Workum nog beoefend worden. Niet als toeristische attractie of museumdorp, maar verspreid door de stad. Gewoon omdat ze hier houden van dingen zelf maken en doen.
2 Bij Pottenbakkerij Kunst maken ze in een oude bakkerij Workumer aardewerk en traditioneel Fries kerfsnee aardewerk, inderdaad met kerven erin zodat er reliëf ontstaat. Dat alles van tegels tot pillendoosjes en vazen.
3 Smederij De Begine Smidte is een originele smederij. Alleen op de eerste zaterdag van de maand geopend om te kijken hoe je dat doet in open vuur smeden. Het pand heeft naast de ingang mooi beschilderde aardewerken tegels.
4 Kaasmakerij De Nylander houdt Jersey koeien. Die geven echt heerlijke kaas, boter en vlees weet ik uit ervaring. Er is een winkel in het centrum waar je de kazen koopt, maar voor rondleidingen en de kaasmakerij moet je inmiddels naar het dorp it Heidenskip in de polder net achter Workum.
5 Het grote, donkere houten gebouw naast de sluis aan de oude haven is scheepstimmerwerf De Hoop. Nu net buiten het historische centrum maar al sinds 1694. Tegenwoordig weer in gebruik als werf met een helling waar ronde en platbodemschepen uit het water getrokken kunnen worden. Overigens staat in de haven ook een leugenbankje. Het is een houten huisje waar je kunt schuilen voor het weer, als huisje niet echt bijzonder maar de naam is mooi, zo genoemd omdat zeelieden elkaar daar sterke verhalen vertelden. En je hebt er goed zicht op een aantal historische schepen die in de haven liggen.

Koffiebar El Cafetín

Er is heel wat horeca in Workum. Echt leuk en de hipste van allemaal is El Cafetín, verstopt in een steeg tegenover de Merk. Een enthousiaste Argentijn is daar in coronatijd neergestreken. Hij maakt niet alleen goede koffie met koffiebonen van boeren uit Midden- en Zuid-Amerika met wie hij contact onderhoudt, er wordt geen plastic in de winkel gebruikt. Het heeft zowel een houtkachel als een terras.

3 Tips voor kunst en cultuur

1 Wie Workum zegt, zegt tegenwoordig Jopie Huisman Museum. Het gebouw dat er van binnen uitziet als een kathedraal is gewijd aan de realistische schilderijen van Jopie Huisman, voddenboer en autodidact kunstschilder. Indrukwekkend. Ook door alle verhalen van hemzelf die je hoort via de audiotour.
2 ‘Dit is geen winkel’ zegt het bordje op de deur, ‘maar een klein museum met eigen gevonden bodemvondsten’. Binnen op Noard 176 staan glazen kasten vol met objecten. De tekst gaat verder: ‘Nieuwschierig? Bel aan. Niemand thuis? Volgende keer beter.’ En dan maar hopen dat er iemand is.
3 Werk in uitvoering zien? Daarvoor moet je naar het atelier met de bronzen beelden van Piets Althuis. Piets is een vrouw, mocht de naam je op het verkeerde been zetten. In haar beelden gaat het om liefde, licht en lucht.

Wandelen en fietsen in en om Workum

Workum ligt midden tussen de weilanden. Vroeger was een deel daarvan Zuiderzee gebied, maar er is het een en ander ingepolderd en dijken zijn verhoogd om overstromingen tegen te gaan.
1 Wie een heel kort ommetje wil maken, loopt over Tillefonne, een historisch kerkpad dat begint vlakbij de Merk. Over acht witte bruggetjes loop je dwars door de polder naar de oude Zuiderzeedijk (nu midden tussen de velden gelegen). Tille betekent klein bruggetje en fonne is een stuk land voor de kalveren. Als je aan het einde linksaf slaat en dan immer gerade aus, kom je uit bij de oude haven.
2 Het bovenstaande pad is ook het begin van de wandeling Camino Vespers, onderdeel van het St. Odulphuspad. Een rondtocht van 13 kilometer die over slaapdijken gaat, oude zeedijken en langs beschermde vogelgebieden, waardoor je onderweg veel weidevogels hoort en ziet. Mocht je af willen slaan naar Hindeloopen, ook een van de Friese Elf Steden (doen!) dan komen er nog zo’n 2 kilometer bij.
3 Liever fietsen? De Oersetters is een pontjesfietstocht door het Friese Merengebied. De rondtocht gaat via Workum richting Bolsward – alweer een van de Friese Elf Steden – en komt door plaatsen als Allingawier, Blauwhuis, Gaastmeer en It Heidenskip. En langs de leuke theetuin Kootje bij de Brug in Wolsum.

Overnachten in Workum

Omdat er veel meer te doen is dan in één dag past, heb ik nog een tip in Workum om te overnachten. Bij de hele prettige B&B De Garaazje aan het water waar de Elfstedentocht voor de deur langskomt, mocht het ooit weer zo ver komen. Dus ook dan zit je daar prima. En anders ook, al was het maar om de privacy en het eigen beschutte terras.